‘Wij zijn gewoon mensen die naast andere mensen willen staan’

De preventietraining Jonge Vluchtelingen Veerkrachtig helpt minderjarige statushouders bij hun eerste stappen naar de toekomst. De training is ontwikkeld door Iris Doldersum, Erika Espinola y Vazquez en Ellen Geutjes. Ze deden dat op initiatief van het Centrum voor Interculturele GGZ, waar ze alle drie werken. Jonge Vluchtelingen Veerkrachtig bereikte de finale van de Herstelprijs 2023, een jaarlijks terugkerende waardering voor en door GGNet-collega’s.

“Ons centrum werkt al jaren aan preventie, met heel verschillende groepen. Maar voor alleenstaande jongeren mét verblijfsstatus was er nog geen training. Terwijl ook zij psychosociaal onder druk staan. Hun stress is logisch: op weg naar veiligheid hebben ze vreselijke dingen meegemaakt, die niet zomaar verdwijnen als hun nieuwe leven eenmaal begonnen is. Jonge Vluchtelingen Veerkrachtig is ontwikkeld met precies die groep jonge mensen voor ogen. Waarbij we de training bovendien voor het eerst standaard met iemand uit het sociale domein verzorgen.”

Voor en door vluchtelingen

“Voor de invulling van het programma hebben we de hulp ingeroepen van de doelgroep. Want wie weet er beter waar je als alleenstaande minderjarige vluchteling tegenaan liep en loopt dan die jongere zelf? Een van de oud-deelnemers die ons hielp, is Desie. Hij volgde in 2019 de training voor jongeren zonder verblijfsvergunning, de voorloper van het nieuwe programma. Desie leerde beter omgaan met zijn psychische klachten en vond daardoor de energie om voor zijn studie en toekomst te gaan. Inmiddels werkt hij bij de NS en heeft hij een eigen huis. Voor de ontwikkeling van Jonge Vluchtelingen Veerkrachtig vertelde Desie ons heel concreet wat je nodig hebt om je veerkracht terug te vinden. Dat laat maar weer zien: werken aan herstel, dat doe je samen.”

Cultuursensitief

“We focussen vanaf de start op contact maken. Dat begint al met hoe we onszelf voorstellen: we vertellen hoe we heten, of we getrouwd zijn, of we kinderen hebben, wat we in onze vrije tijd graag doen. Maar onze professionele functie benoemen we niet; die doet er namelijk niet toe. We zijn gewoon mensen die naast andere mensen willen staan. We vermijden ook woorden als ‘psychisch’, om te voorkomen dat we aanlopen tegen weerstand door stigma’s vanuit de culturele achtergrond van deelnemers. Wat we juist wél doen, is aandacht en ruimte bieden voor de pijn uit het verleden en de stress in het heden. We focussen daarbij op concrete klachten: piekeren, slecht slapen en bijvoorbeeld snel boos worden. Stap voor stap ontdekken de jongeren dan dat anderen ook worstelen, hoe ze hun draagkracht kunnen versterken en hoe helpend onderlinge steun kan zijn.”

‘De jongeren doen vaardigheden op waar ze de rest van hun leven iets aan hebben’

Flexibel draaiboek

“Herstel verloopt niet langs een vaste route. Daarom werken we in de training bewust met een flexibel draaiboek: we hebben meer thema’s uitgewerkt dan er bijeenkomsten zijn. Zo kunnen de trainers heel gericht inspelen op wat er leeft in de groep. Soms staan bijvoorbeeld slaapproblemen op de voorgrond. In andere groepen gaat het juist meer om trauma’s of het stellen van grenzen. Dat zijn dan de thema’s waar we het zwaartepunt op leggen. En al hebben we geen toverstokje om alle problemen op te lossen: we merken dat we via Jonge Vluchtelingen Veerkrachtig wel degelijk iets betekenen voor jonge levens. Met verschillende interactieve en creatieve werkvormen helpen we de deelnemers – zo nodig via de altijd aanwezige tolk – om laagdrempelig in gesprek te raken. Verder helpen we ze op weg met ontspanningsoefeningen, met tips om piekergedachten te doorbreken en bijvoorbeeld met uitleg over fysieke signalen die wijzen op stress. Zo doen de jongeren vaardigheden op, waar ze de rest van hun leven iets aan hebben.”

Samenwerking

“Jonge Vluchtelingen Veerkrachtig is inmiddels dé training die we minderjarige vluchtelingen geven, ook als zij nog geen verblijfsvergunning hebben. Juist door de veilige setting en flexibele aanpak komen problemen aan de oppervlakte die daarvoor nog redelijk verborgen waren. In een van de groepen zat bijvoorbeeld een jongen, die op het mbo kon doorstromen naar niveau 3. Maar zijn gezin was net overgekomen en hij wilde zo veel mogelijk bij hen zijn. Hij worstelde bovendien nog met trauma’s en had een baan van zo’n 30 uur per week. Tijdens de training vertelde hij dat hij geen andere oplossing zag dan stoppen met zijn opleiding. Om zulke gevolgen van psychosociale problematiek te voorkomen, hebben we de hulp van andere professionals nodig. In dit geval trokken we op met de schoolmaatschappelijk werker: wij verzorgden de traumabehandeling en zij focuste op wat verder nodig was om school te combineren met de rol die de jongen - vanuit zijn collectieve cultuur - in zijn gezin wilde vervullen.”

Brug van Vertrouwen

“Samenwerking met het sociale domein is een belangrijke pijler onder Jonge Vluchtelingen Veerkrachtig: we trekken voor, tijdens en na de training op met allerlei professionals met een vertrouwens- en/of zorgfunctie. Met schoolmaatschappelijk werkers, zoals we net al noemden. Maar ook met orthopedagogen, voogden, woonbegeleiders en gemeenten die bij de jongeren betrokken zijn. Want de training stopt na tien sessies, maar ook daarna is er werk aan de winkel. Dat kan op school zijn, op hun werk, op hun woonplek of - als preventie niet voldoende blijkt - via de GGZ. In dat laatste geval blijkt onze training een soort van Brug van Vertrouwen: jongeren nemen net wat makkelijker de stap naar behandeling, omdat ze ons al kennen en vertrouwen. Linksom of rechtsom: Jonge Vluchtelingen Veerkrachtig draagt bij aan de kwaliteit van jonge levens en daarmee aan de beweging van zorg naar gezondheid.”

Vacatures Interculteralisatie

Wil je aan de slag als klinisch psycholoog samen met een gedreven team het verschil maken voor asielzoekers en nieuwe statushouders binnen GGNet? We maken graag kennis met je. We werken op verschillende locaties in Noord- en Oost-Gelderland. Kijk eens tussen onze vacatures of neem contact op met onze recruiters om te kijken wat de mogelijkheden zijn: werkenbij@ggnet.nl.